Jak zostajemy namówieni do kupienia podrobionych towarów

• 10% polskich konsumentów zostało wprowadzonych w błąd przy zakupie podrobionego produktu

• 6,8% towarów importowanych do UE – o wartości 121 mld EUR – to towary podrobione

• Podrobione produkty farmaceutyczne o wartości 4 mld EUR są przedmiotem handlu na całym świecie

Z badania pt. Obywatele europejscy a własność intelektualna przeprowadzonego przez Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej wynika, że konsumenci nadal mają trudności z rozróżnieniem towarów oryginalnych i podrobionych.

Prawie co dziesiąty Europejczyk (9%) stwierdził, że został wprowadzony w błąd przy zakupie fałszywych towarów, przy czym między państwami członkowskimi UE występują znaczne różnice. Państwami o wyższym odsetku konsumentów wprowadzanych w błąd są Bułgaria (19%), Rumunia (16%) i Węgry (15%). Natomiast Szwecja (2%) i Dania (3%) odnotowują najniższe liczby pod tym względem w UE. Polska plasuje się nieco powyżej średniej europejskiej, a 10% Polaków twierdzi, że zostało wprowadzonych w błąd i namówionych do kupienia podrobionych towarów.

W globalnym kontekście, w którym handel elektroniczny gwałtownie rośnie – według Eurostatu w 2020 r. ponad 70% Europejczyków dokonywało zakupów przez internet – niepewność dotycząca podrabianych produktów nadal stanowi problem wśród obywateli UE. Z badania wynika, że jedna trzecia Europejczyków (33%) zastanawiała się, czy zakupiony przez nich produkt jest oryginalny.

Podróbki stanowią 6,8% produktów przywożonych do UE o wartości 121 mld EUR, zgodnie z wynikami wspólnego badania EUIPO i OECD, i dotyczą każdej branży: od kosmetyków i zabawek, win i napojów, elektroniki po odzież, a nawet pestycydy. Mogą one stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów, zwłaszcza z powodu narażenia na niebezpieczne substancje chemiczne oraz inne zagrożenia.

W czasie pandemii COVID-19 wzrosły obawy związane z podrabianymi produktami. Znaczny wzrost liczby podrabianych leków, takich jak antybiotyki i środki przeciwbólowe, a także innych produktów medycznych, takich jak środki ochrony indywidualnej i maski ochronne, uwypuklił to zjawisko, ponieważ sprawcy naruszeń wykorzystują niepewność ludzi co do nowych metod leczenia i szczepionek.

Oprócz zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa podróbki często prowadzą do naruszeń bezpieczeństwa i strat finansowych.

Piractwo cyfrowe jest również lukratywnym rynkiem dla osób dopuszczających się naruszeń. W przypadku telewizji IPTV – treści telewizyjnych nabywanych za pośrednictwem łącza internetowego – straty są znaczne. Dostawcy nielegalnej telewizji IPTV otrzymują rocznie w UE prawie 1 mld EUR, co szkodzi twórcom treści i przedsiębiorstwom działającym zgodnie z prawem.

Przestępczość związana z własnością intelektualną jest dochodową działalnością z udziałem zorganizowanych grup przestępczych, a coraz liczniejsze dowody wskazują na powiązania między podrabianiem a piractwem, a także innymi przestępstwami, takimi jak handel narkotykami i ludźmi, cyberprzestępczość lub oszustwa.

Christian Archambeau, dyrektor wykonawczy EUIPO, powiedział:

Własność intelektualna jest jednym z najcenniejszych atutów Europy i kluczowym elementem ożywienia gospodarczego i społecznego, zwłaszcza dla małych przedsiębiorstw. Pandemia COVID-19 sprawiła, że problem przestępczości związanej z własnością intelektualną znalazł się w centrum zainteresowania w związku ze wzrostem liczby podrabianych leków i produktów medycznych, które dodatkowo zagrażają zdrowiu i bezpieczeństwu obywateli. Jest to problem, z którym borykamy się od dawna, często powiązany z innymi rodzajami nielegalnych działań, i który wymaga pilnych, zdecydowanych i skoordynowanych działań; ostatnio ponownie uznano go za jeden z dziesięciu priorytetów UE w walce z przestępczością zorganizowaną.

MŚP I NARUSZENIA W ZAKRESIE PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

Podrabianie ma wpływ nie tylko na konsumentów, ale również powoduje znaczne szkody dla gospodarki UE, a w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Według tablicy wyników MŚP w zakresie własności intelektualnej opublikowanej przez EUIPO co czwarte MŚP w Europie twierdzi, że ucierpiało z powodu naruszenia praw własności intelektualnej, a w samej tylko Polsce dotyczy to 25,9% MŚP.

Przedsiębiorstwa posiadające prawa własności intelektualnej (PWI), takie jak znaki towarowe lub patenty, zgłosiły utratę obrotów (33%), nadszarpnięcie reputacji (27%) i utratę przewagi konkurencyjnej (15%) w wyniku naruszenia ich praw.

Obecnie mniej niż 9% wszystkich MŚP w UE posiada zarejestrowane prawa własności intelektualnej. Jednak w przypadku przedsiębiorstw korzystających z PWI, sam ten fakt robi wielką różnicę: MŚP będące w posiadaniu PWI, takich jak patenty, wzory lub znaki towarowe, mają o 68% wyższe dochody na pracownika niż te, które ich nie posiadają, a ich pracownicy otrzymują wyższe wynagrodzenie.

Aby podnieść świadomość na temat własności intelektualnej i pomóc MŚP w zwiększaniu ich konkurencyjności na rynku, EUIPO uruchomiło we współpracy z Komisją Europejską i urzędami ds. własności intelektualnej państw członkowskich program Ideas Powered for Business, obejmujący fundusz dla MŚP o wartości 20 mln EUR. Inicjatywa ta subwencjonuje zarówno usługi oceny własności intelektualnej, jak i 50% opłat za zgłoszenia znaków towarowych i wzorów na szczeblu krajowym, regionalnym lub unijnym, a także pomaga tysiącom MŚP w opracowywaniu ich strategii w zakresie własności intelektualnej w tych trudnych czasach.

Tomasz Relewicz

O EUIPO

EUIPO jest zdecentralizowaną agencją UE z siedzibą w Alicante (Hiszpania). Zarządza rejestracją znaku towarowego Unii Europejskiej (ZTUE) i zarejestrowanego wzoru wspólnotowego (ZWW); oba zapewniają ochronę własności intelektualnej we wszystkich państwach członkowskich UE. EUIPO prowadzi również współpracę z krajowymi i regionalnymi urzędami ds. własności intelektualnej UE.

Europejskie obserwatorium do spraw naruszeń praw własności intelektualnej powstało w 2009 r. w celu wspierania ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej oraz w celu zwalczania rosnącego zagrożenia naruszeniem praw własności intelektualnej w Europie. W dniu 5 czerwca 2012 r. na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 386/2012 zostało przeniesione do EUIPO.