Wątpliwości co do zmiany nazwy ulicy

Zarząd Miejski w Gryfinie powstał 5 czerwca 1945 roku, a pierwszym burmistrzem mianowany został Jerzy Urbanowski. Jako przełożony gminy był kierownikiem administracji i gospodarki w mieście, posiadał prawo podejmowania jednoosobowych decyzji. Jednak burmistrz podlegał staroście powiatowemu i tak na dobrą sprawę wykonywał jego polecenia. A pamiętajmy, że ówczesny starosta, to przedstawiciel rządu, a nie samorządu. Organem wykonawczym burmistrza był zarząd miejski, do którego zadań należało zabezpieczanie mienia poniemieckiego, ustalanie nazw ulic, sprawy aprowizacji, oświaty, zdrowia i opieki społecznej, ewidencja ludności w mieście. Niestety, w gryfińskich archiwaliach nie zachowały się protokoły posiedzeń tego pierwszego zarządu. W księdze protokołów pierwsza data to 7 października 1946 roku.

 

 

W tym dniu o godzinie 12.25 rozpoczęło się w siedzibie zarządu miejskiego przy ulicy Grunwaldzkiej 2 posiedzenie, nazwane szumnie w protokole „pierwszym”. Obecni byli na nim: burmistrz Zygmunt Grodzki, wiceburmistrz Tadeusz Pieretiatkowicz, Stanisław Przybylski i Mieczysław Pawlikowski „w zastępstwie Pruskiego Tadeusza”. Pośród kilku spraw poruszanych w tym gremium najciekawszą wydaje się kwestia powołania komisji do przemianowania i uzupełnienia nazw ulic. W skład tej komisji zarząd wybrał następujące osoby:

1. Wanderstok Stanisław [architekt powiatowy]

2. Kański Henryk [dyrektor Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego]

3. Kuciński Henryk [I sekretarz Komitetu Powiatowego PPR]

4. Przybylski Stanisław

5. Jan Palica [proboszcz parafii rzymskokatolickiej]

6. Inż. [Tadeusz] Pasławski [komisarz ziemski]

7. Kierownik Biura Informacji i Propagandy [bez nazwiska].

 

 

Po dwóch miesiącach, dnia 4 grudnia 1946 roku na plenarnym posiedzeniu Miejskiej Rady Narodowej komisja przedstawiła wyniki swojej pracy. Nie obyło się bez dłuższej dyskusji, po której do dokumentu wprowadzono niewielkie poprawki. Miejska Rada Narodowa postanowiła przemianować: Adama Asnyka na Henryka Sienkiewicza (?), Ciesielską na Słowiańską, Cmentarną i Dębową na Pomorską, ulicę Dworcową na Aleję Sprzymierzonych, Górną na 9 Maja, Łąkową na Targową, Marynarską na Tadeusza Kościuszki, Młyńską na Kościelną, Murarską na Bolesława Krzywoustego, Ogrodową na Pionierów, Parkową na Mieszka I, Piękną na Mariana Buczka (?), Podwale na Marszałka Józefa Stalina, Portową na Adama Rapackiego, Rybacką na 1 Maja, Topolową na Tadeusza Reymonta, ulicę Wirowską na Aleję Armii Czerwonej, a Wodną na 3 Maja. Komisja postulowała pozostawić przy dotychczasowych nazwach ulice: Bolesława Prusa, Bolesława Chrobrego, Flisaczą, Grunwaldzką, Łużycką, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Szczecińską i Stefana Żeromskiego. Te postulaty MRN przyjęła. Nie można było pozostawić bez oficjalnej nazwy ulic dotychczas ponoć nie nazwanych. Miejska Rada Narodowa uchwaliła więc nowe nazwy dla następujących ulic: Aleja Wojska Polskiego, Hugo Kołłątaja, Wałowa, Nadodrzańska, Garbarska, Bolesława Limanowskiego, Plac Zwycięstwa (?), Marszałka Rokossowskiego (?), Artyleryjska, Marszałka Żukowa (?), Staszyca (według oryginału), Jugosłowiańska, Czechosłowacka, Lechicka, Bułgarska, Aleja Sportowa, Elizy Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, Stanisława Wyspiańskiego, Zygmunta Krasińskiego, Piastów, Bałtycka, Górna (?).

 

Czy szanowne grono rozpatrzyło faktycznie nazwy wszystkich gryfińskich ulic? Skądinąd wiemy, że była w tym czasie w naszym mieście również ulica Orla, ale w omawianym protokole nie występuje. Niektóre decyzje MRN podjęte w dniu 4 grudnia 1946 roku są z dzisiejszego punktu widzenia dość zaskakujące. Dlaczego na przykład zabrano ulicę Asnykowi i oddano ją Sienkiewiczowi? Kogo radni gryfińscy mieli na uwadze przemianowując ulicę Portową na Adama Rapackiego? Chyba nie tego słynnego w PRL-u polityka od planu strefy bezatomowej w Europie Środkowej, o którym musieliśmy uczyć się w szkole? Był on wówczas jeszcze mało znanym, młodym członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, a jego słynny plan, to przecież dopiero rok 1957. Najprawdopodobniej chodziło o innego Adama Rapackiego, mianowicie żyjącego w latach 1896 – 1935 kompozytora i śpiewaka! Był on synem pary aktorów Wincentego Rapackiego i Heleny Zimajer. Ukończył konserwatorium w Krakowie jako uczeń Władysława Żeleńskiego. Był dyrygentem a także śpiewakiem między innymi w Teatrze Ludowym w Krakowie, w Teatrze Miejskim we Lwowie oraz teatrach warszawskich. Skomponował wiele piosenek wykonywanych w teatrzykach i kabaretach, żył niestety krótko. Ciekawe, czy tenże Adam Rapacki ma gdzieś jeszcze w Polsce swoją ulicę…

 

A kim był w tym czasie późniejszy minister Rapacki? Czy już wtedy zasłużył sobie na ulicę w Gryfinie? Oto fragment jego życiorysu odnoszący się do tego okresu (za Wikipedią):

 

„Po uwolnieniu z obozu jenieckiego 1 kwietnia 1945 pełnił krótko służbę, sprawując pieczę nad obozem oficerów i żołnierzy włoskich, i na początku lipca 1945 powrócił do kraju. Przebywał początkowo w Poznaniu, a następnie w Łodzi, gdzie rozpoczął pracę w biurze Komisji Planowania i Spółdzielczości w Łodzi – miesiąc później został także kierownikiem Referatu Polityki Spółdzielczej w „Społem” Związku Gospodarczym Spółdzielni RP. W grudniu 1945 stanął na czele Biura Prezydialnego „Społem”, które działając od stycznia 1946 w Warszawie (po przeniesieniu się centralnych agend „Społem” do stolicy), zajmowało się zagadnieniami planowania i polityki gospodarczej w spółdzielczym ruchu spożywców. Dzięki zabiegom Rapackiego 8 marca 1946 podpisana została umowa między „Społem” i Związkiem Samopomocy Chłopskiej o połączeniu tych jednostek gospodarczych i utworzeniu komisji wiejskiej w ramach Związku „Społem”. W sierpniu 1945 Rapacki wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, wygłaszał odczyty na tematy gospodarcze, organizował kursy OM TUR. Po przeniesieniu się w styczniu 1946 do Warszawy, brał udział w pracach gospodarczych organów doradczych przy Centralnym Komitecie Wykonawczym PPS. Zajmował się również zagadnieniami roli ruchu spółdzielczego w przemianach społecznych i gospodarczych Polski, co łączyło się z koncepcjami ustrojowymi, rozwijanymi przez działaczy PPS. Wraz z grupą innych działaczy socjalistycznych, którzy powrócili z niemieckich obozów lub przybyli do Polski z Zachodu, został 25 sierpnia 1946 dokooptowany do Rady Naczelnej (RN) i w skład  Centralnego Komitetu Wykonawczego (CKW) PPS. W związku z przygotowywaniem wyborów do Sejmu Ustawodawczego CKW PPS powołał Rapackiego na stanowisko pełnomocnika do spraw propagandy wyborczej. Z ramienia RN PPS Rapacki uczestniczył w redagowaniu manifestu wyborczego partii.”

 

 

Uwaga: znaki zapytania w nawiasach (?) oznaczają moje wątpliwości co do lokalizacji oznaczonych nimi nazw ulic.